BLOS pluist het uit: zelfredzaamheid
20 september 2022
3 minuten
Zelfredzaamheid
Zelfredzaamheid is het vermogen om jezelf te kunnen redden, zonder hulp van anderen. Een pasgeboren baby is hulpbehoevend en vraagt veel zorg. Je baby kan nog niet veel en moet alles nog leren. Vanaf de dreumesleeftijd zet je kind de eerste stappen richting zelfredzaamheid. Je dreumes wil dingen graag per se zelf doen, zoals de lepel zelf vasthouden of rondlopen zonder te worden vastgehouden. Naarmate je kind groter wordt, leert het zelf de trap op en af te lopen, zichzelf aankleden en veters strikken. Zelfredzaamheid is dus iets wat je kind met de jaren ontwikkelt. Hoe groter en ouder je kind wordt, hoe minder hulp het van jou nodig heeft. Weten hoe je om hulp vraagt is ook een vorm van zelfredzaamheid.
Het belang van zelfredzaamheid
De zelfredzaamheid van je kind stimuleren is om meerdere redenen belangrijk. Door dingen zelf te doen, oefent je kind belangrijke vaardigheden en met die nieuw geleerde vaardigheden kan je kind de wereld verder ontdekken. Dingen zelf doen kan voor een kind leiden tot succeservaringen. Deze succeservaringen zorgen er weer voor dat het zelfvertrouwen en het zelfbeeld van je kind positief worden beïnvloed. Dingen zelf kunnen, zoals zelf eten, zelf aankleden, zelf uit een glas drinken of op een gewone stoel zitten, geven je kind het idee dat het al heel wat kan en al groot is. En dat is weer een stimulans om nóg meer dingen te leren en ontdekken.
De ontwikkeling van zelfredzaamheid
Je kind ontwikkelt zijn of haar zelfredzaamheid met de jaren. Hieronder zoomen we in op de ontwikkeling van zelfredzaamheid per fase.
Baby (0 tot 1 jaar)
Een pasgeboren baby kan nog vrijwel niets zonder hulp en is dus niet zelfredzaam. De eerste stappen die een baby neemt tot zelfstandigheid is iets vastpakken, omrollen, zitten, optrekken, kruipen en staan. Ook leert een baby in het eerste jaar vaste voeding te eten en uit een beker dat een volwassene vasthoudt te drinken.
Dreumes (1 tot 2,5 jaar)
Een dreumes kan al meer zelf en wil dat vooral ook. Denk aan helpen met aankleden, zelf de haren kammen of zelfstandig met een vork eten. Dreumesen vanaf ongeveer 1,5 jaar gaan zelfstandig op ontdekking in een onbekende omgeving, natuurlijk wel met papa en/of mama in de buurt. Verder krijgt je dreumes door dat het een eigen mening heeft en zal het steeds vaker nee zeggen.
Een dreumes vanaf 2 jaar zet heel wat stappen naar zelfstandigheid. Zo probeert het een deur te openen en naar een andere ruimte te gaan, begint het zichzelf te wassen bij de wastafel en kan het zelfstandig de sokken en schoenen aantrekken. Rond deze leeftijd wordt je peuter steeds ondeugender en gaat het opzoek naar jouw grenzen.
Peuter en kleuter (2,5 tot 6 jaar)
In de peuter- en kleuterfase maakt je kind flinke stappen als het gaat om zelfstandigheid en zelfredzaamheid. Zo leert je kind zichzelf aankleden, omgaan met een kinderschaar, bouwen met constructiespeelgoed, klimmen op speeltoestellen, fietsen en zeggen wat het wil.
Schoolkind (6 tot 12 jaar)
Vanaf groep 3 van de basisschool leert je kind veel en snel bij. Alles wat je kind leert op school draagt bij tot zijn of haar zelfstandigheid. Leren lezen, schrijven en rekenen betekent dat je kind zelf een boek kan lezen, een brief schrijven of iets betalen in een winkel. En doordat je kind leert fietsen of naar een winkel gaan, wordt zijn of haar wereld steeds een stukje groter. Ook leert je kind in deze fase keuzes en beslissingen te maken, zoals kiezen welke kleren het aandoet of op welke sport het gaat. Maar ook voor zichzelf zorgen, zijn of haar eigen kamer opruimen en zelfstandig huiswerk maken. Op sociaal vlak leert je kind afspraken maken met vriendjes, delen en ruzies oplossen.
Stimuleren van zelfredzaamheid
Je kunt de ontwikkeling van zelfredzaamheid van je kind ondersteunen door deze stappen aan te houden: voordoen, samendoen, alleen laten proberen, zelf doen. Hieronder geven we per fase een aantal voorbeelden.
Baby’s
Bied je baby zoveel mogelijk ervaringen. Zet je kind in verschillende houdingen en omgevingen, bijvoorbeeld op de buik in de box of op de rug op een speelkleed. Probeer rekening te houden met het tempo van je kind. Forceren is niet nodig. Je zult zien dat je baby vanzelf iets nieuws probeert. Daarnaast is spelen dé manier om de zelfredzaamheid te vergroten. Geef je kind uitdagend speelmateriaal, dat niet te moeilijk maar ook niet te makkelijk is.
Peuters en kleuters
Peuters en kleuters zijn nieuwsgierig en willen de wereld ontdekken. Geef je kind hier de ruimte voor en laat het vooral veel zelf proberen. Dit is een eerste stap naar zelfstandigheid. Hoe meer je je kind zelf laat doen, hoe meer zelfvertrouwen het krijgt. Je kunt je peuter of kleuter ook kleine opdrachtjes geven, zoals het speelgoed opruimen of de tafel dekken of afruimen. Gaat er een keer iets mis? Beland er bijvoorbeeld een lepeltje met het yoghurtbakje in de prullenbak? Reageer hier dan luchtig op. Anders rem je je kind namelijk af in zijn of haar zelfstandigheid.
Schoolkind
In deze fase wordt de wereld van je kind stap voor stap groter. Zelfvertrouwen is nu heel belangrijk voor kinderen. Dit hebben ze nodig om dingen zelfstandig stappen te zetten, bijvoorbeeld door een boodschap te doen of voor het eerst naar de sportclub te gaan. Je geeft je kind het meeste zelfvertrouwen door positief te zijn, complimenten te geven en eerlijk te zijn. Het is oké als er een keer iets fout gaat. Wanneer je dit benoemt, kan je kind ervan leren. Geef je kind daarnaast de ruimte om dingen zelf te doen, zoals zelf een sport kiezen, bij een vriendje logeren of kleding uitzoeken.
Terug naar het overzicht